Większość kupujących ma świadomość, że w razie, gdy zakupiony towar okaże się uszkodzony lub wadliwy, mogą skorzystać z gwarancji, o ile została ona przez producenta udzielona i wydano im stosowne oświadczenie gwarancyjne. Jednak zdecydowana mniejszość zdaje sobie sprawę, że podobne roszczenia można wysuwać także bezpośrednio w stosunku do sprzedawcy, w oparciu o tzw. rękojmię. Co więcej, ochrona z tego tytułu powstaje automatycznie, niezależnie od dodatkowych działań lub oświadczeń sprzedawcy.

Jakie uprawnienia przysługują kupującemu?

Kupujący w momencie stwierdzenia, że sprzedana mu rzecz posiada wady fizyczne lub prawne, może skorzystać z jednego z czterech uprawnień.

Po pierwsze, może żądać wymiany rzeczy na nową, wolną od wad. W takiej sytuacji sprzedawca ma obowiązek przyjęcia wadliwej rzeczy od kupującego i jej wymiany w rozsądnym czasie.

Po drugie, kupujący może domagać się usunięcia stwierdzonej wady, co również powinno zostać wykonane przez sprzedawcę w rozsądnym czasie.

Dalej, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny sprzedaży, o kwotę ustaloną proporcjonalnie do obniżenia wartości rzeczy z uwagi na jej wadę.

Wreszcie, najdalej idącym uprawnieniem jest możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży. Umowę uważa się wtedy za niezawartą, a strony zobowiązane są do zwrotu tego, co nawzajem sobie świadczyły: sprzedawca do zwrotu ceny, a kupujący - do zwrotu rzeczy. Ważnym ograniczeniem jest okoliczność, że nie można odstąpić od umowy, jeżeli wada rzeczy jest nieistotna. Jest to przesłanka ocenna, dlatego każdorazowo należy zbadać i zastanowić się, czy wada jest na tyle znacząca, że uniemożliwia normalne korzystanie z rzeczy, zakładane i oczekiwane przez kupującego.

W stosunku do dwóch ostatnich uprawnień, sprzedającemu przyznane zostały tzw. kontruprawnienia. Może on niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymienić rzecz na nową albo ją naprawić. W ten sposób oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy tracą moc, ponieważ konsument uzyskuje rzecz w stanie nadającym się do zakładanego użytku. Sprzedawca nie może jednak skorzystać z kontruprawnień ponownie, jeśli np. rzecz wymieniona znów ma wady, albo jeżeli mimo podjęcia się przez niego naprawy, nie udało się usunąć usterki. Dodatkowo, kupujący będący konsumentem może modyfikować kontruprawnienie wybrane przez sprzedawcę, tzn. zamiast zaproponowanej naprawy rzeczy może żądać jej wymiany.

Każdorazowo, w razie wykonywania uprawnień z tytułu rękojmi, kupujący dostarcza rzecz sprzedawcy na jego koszt - chyba, że rzecz jest zamontowana, wtedy można żądać od sprzedawcy także jej demontażu. Obciążają go również wydatki poniesione tytułem samej wymiany lub naprawy rzeczy, w tym robocizny, materiałów, ponownego zamontowania i uruchomienia.

W jakich terminach należy skorzystać z powyższych uprawnień?

Sprzedawca odpowiada jedynie za takie wady rzeczy, które istniały już w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego - a więc co do zasady w momencie wydania mu rzeczy - bądź wynikły z przyczyny tkwiącej już wtedy w rzeczy.

Korzystną dla konsumentów regulacją jest domniemanie, iż w razie wystąpienia wady fizycznej przed upływem roku od wydania rzeczy przyjmuje się, że istniała ona w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, a zatem odpowiedzialność za nią ponosi sprzedawca.

Szczególne terminy reklamacyjne ustanowione są dla transakcji zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami. Jeżeli kupujący w takiej sytuacji nie zbada rzeczy w czasie i w sposób przyjęty dla danej rzeczy i nie zawiadomi niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, traci przysługujące mu uprawnienia, chyba że sprzedawca zataił wadę.

Istotnym ograniczeniem dla wszystkich kupujących są terminy, po upływie których odpowiedzialność sprzedawcy wygasa, jeśli w trakcie ich biegu nie zostaną stwierdzone żadne wady. I tak, dla rzeczy ruchomych są to 2 lata od ich wydania, a dla nieruchomości - 5 lat (dotyczy to umów sprzedaży zawartych po 24.12.2014 r.).

Jeżeli w ww. terminie kupujący stwierdzi wadę i chce dochodzić jednego z przysługujących mu tytułem rękojmi uprawnień, musi mieć na uwadze także terminy przedawnienia, oznaczające, iż po ich upływie sprzedawca może skutecznie uchylić się od spełnienia żądanego roszczenia. Terminy te kształtują się w sposób następujący: rok od stwierdzenia wady dla roszczenia o jej usunięcie lub wymiany rzeczy na nową oraz złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub obniżeniu ceny; przy tym dla konsumentów termin ten nie może zakończyć się przed upływem terminów wygaśnięcia uprawnień, opisanych powyżej. Jeżeli kupujący w pierwszej kolejności domagał się naprawy lub wymiany rzeczy, to powyższy termin na złożenie oświadczeń biegnie od daty bezskutecznego upływu terminu dla sprzedawcy na wykonanie naprawy bądź wymiany.

Ostatnim, bardzo korzystnym uregulowaniem przewidzianym dla konsumentów, jest domniemanie, że jeśli sprzedawca w ciągu 14 dni nie ustosunkuje się do żądania kupującego obejmującego wymianę rzeczy, usunięcie wady lub obniżenie ceny - przyjmuje się, że uznał je za uzasadnione.

Podsumowanie

Powyżej przedstawiono ustawowy model uregulowania rękojmi za wady rzeczy sprzedanej. Strony mają również możliwość umownej modyfikacji tych postanowień, w tym zupełnego wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy (z dodatkowymi obostrzeniami, jeśli kupującym jest konsument) lub - wręcz przeciwnie - rozszerzenia jej.

Warto przy tym pamiętać, że nie tylko producent, ale również sprzedawca ponosi odpowiedzialność za zbywany towar, kupującemu zaś przyznany został całkiem szeroki zakres uprawnień, mających gwarantować, że kupiona rzecz będzie nadawać się do zamierzonego przez niego użytku.

Pamiętajmy także, że przedmiot transakcji nie ma w tym przypadku znaczenia. Z tego względu rękojmia może dotyczyć również samochodów, które są dobrami stosunkowo kosztownymi, a przede wszystkim o znacznym stopniu skomplikowania technologicznego. Dlatego w kancelarii Miśkowicz Pach i Partnerzy zajmujemy się również obsługą prawną działalności dealerów samochodowych. Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani tego rodzaju usługami, zapraszamy do skorzystania z naszej oferty. Przeczytacie o niej w zakładce MOTORYZACJA.