Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przewidział możliwość zaskarżenia decyzji Komisji Europejskiej w indywidualnej sprawie. Instrumentem, który temu służy, jest skarga o stwierdzenie nieważności. Jest to rodzaj kontroli bezpośredniej, a dla wniesienia skargi nie musi toczyć się żadne postępowanie przed sądem krajowym. Procedura ta jednak jest skomplikowana, a dla dochodzenia swoich praw obowiązkowe jest zastępstwo profesjonalnego pełnomocnika.

 

I. Podstawa prawna

 

Podstawą prawną dla skargi o stwierdzenie nieważności jest art. 263 TFUE. Zgodnie z pierwszym akapitem tego przepisu, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kontroluje legalność aktów ustawodawczych, aktów Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego, innych niż zalecenia i opinie.

W zakresie normowania powyższego przepisu znajdują się m.in. decyzje Komisji Europejskiej.

 

II. Zarzuty

 

W drugim akapicie art. 263 TFUE ściśle określone zostały zarzuty, na jakich można oprzeć skargę, a są nimi:

• brak kompetencji – gdy dana instytucja unijna podjęła działania nienależące do kompetencji Unii Europejskiej lub też należące do innej instytucji;
• naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – mogą to być wymogi związane z uchwaleniem aktu, formą aktu, ogłoszeniem aktu;
• naruszenie traktatów lub jakiejkolwiek reguły związanej z ich stosowaniem – dotyczy to naruszenia prawa pierwotnego, prawa wtórnego, ogólnych zasad prawa Unii Europejskiej lub umów międzynarodowych;
• nadużycie władzy – dotyczy to sytuacji, w której Unia Europejska działa w celu uniknięcia właściwej procedury lub podejmuje akty w innym celu niż wskazany.

 

III. Legitymacja do wniesienia skargi

 

W kontekście zaskarżania decyzji Komisji, istotny jest akapit czwarty art. 263 TFUE:

„Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na warunkach przewidzianych w akapitach pierwszym i drugim, skargę na akty, których jest adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych.”

Z powyższego wynikają dwie sytuacje, w których osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji:

1. gdy jest adresatem zaskarżonego aktu lub
2. gdy akt dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie

Pierwszy przypadek dotyczy zatem adresata decyzji Komisji, który ma wówczas legitymację do wniesienia skargi.

Drugi przypadek dotyczy osób fizycznych i prawnych, które nie są adresatami decyzji, ale spełniają dwie inne przesłanki:

1. decyzja dotyczy ich bezpośrednio – oznacza to, że akt wywiera wpływ na sytuację jednostki bez pośrednictwa innego aktu wykonawczego lub też wywiera on wpływ za pośrednictwem innego aktu wykonawczego, lecz organy krajowe nie miały żadnej swobody przy wydawaniu tego aktu;
2. decyzja dotyczy ich indywidualnie – oznacza to, że akt ma wpływ na sytuację jednostki ze względu na jej cechy szczególne lub też ze względu na sytuację faktyczną, która indywidualizuje jednostkę poprzez odróżnienie jej od innych; jest to tzw. Test Plaumanna (wyrok Trybunału w sprawie 25/62)

 

IV. Termin na wniesienie skargi

 

Termin na wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności wynosi 2 miesiące.

Może on być liczony od trzech różnych momentów, stosownie do przypadku:

1. od daty publikacji aktu;
2. od daty jego notyfikowania skarżącemu;
3. od daty powzięcia przez skarżącego wiadomości o tym akcie.

W sytuacji wnoszenia skargi na decyzję Komisji, której skarżący jest adresatem, relewantny będzie punkt 2.

 

V. Sąd właściwy do wniesienia skargi

 

Zgodnie z art. 256 ust. 1 TFUE, do rozpoznania skargi wniesionej przez osobę fizyczną lub prawną na podstawie art. 263 TFUE, a więc skargi na nieważność, właściwy jest Sąd (dawniej: Sąd Pierwszej Instancji).

Od orzeczeń wydanych przez Sąd przysługuje prawo odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

 

VI. Reprezentacja

 

Jak stanowi artykuł 51 Regulaminu postępowania przed Sądem:

„Strony są reprezentowane przez pełnomocników, o których mowa w art. 19 akapity pierwszy i drugi statutu (pełnomocników), adwokatów lub radców prawnych zgodnie z postanowieniami art. 19 statutu.”

Statutem, o którym wspomina powyższy przepis, jest Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zgodnie z artykułem 19 tego aktu, strony będące osobami fizycznymi lub prawnymi muszą być reprezentowane przez adwokatów lub radców prawnych.

 

VII. Złożenie skargi do Sądu

 

Wszystkie pisma procesowe, łącznie z samą skargą, wnoszone są za pośrednictwem systemu e-Curia. Wymaga to uprzedniego założenia konta przez pełnomocnika który składa w Sekretariacie dokumenty potwierdzające uprawnienia do występowania przed sądami państwa członkowskiego.

Sama procedura natomiast składa się z etapu pisemnego oraz ustnego.

 

Sebastian Wegner

Miśkowicz Pach i Partnerzy Kancelaria Radców Prawnych

 

Źródła:

- Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana) (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=OJ:C:2016:202:FULL&from=PL)

- Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-08/tra-doc-pl-div-c-0000-2016-201606984-05_00.pdf)

- Regulamin postępowanie przed Sądem (https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2018-11/tra-doc-pl-div-t-0000-2018-201810296-05_04.pdf)

- Praktyczne przepisy wykonawcze do regulaminu postępowania przed Sądem (https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2018-11/tra-doc-pl-div-t-0000-2018-201810283-05_02.pdf)

- Warunki korzystania z aplikacji e-Curia (https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2018-11/tra-doc-pl-div-c-0000-2018-201808778-05_00.pdf)