Pierwszego lipca 2021 r. w życie wchodzi zmiana Kodeksu spółek handlowych wprowadzająca do polskiego porządku prawnego prostą spółkę akcyjną (PSA). Data ta była już dwukrotnie przekładana ze względu na modyfikacje powiązanych aktów prawnych – początkowo nowe unormowania miały wejść w życie już 1 marca 2020 r. Termin przełożono jednak o rok, na 1 marca 2021 r., a następnie, po ponownym przesunięciu, na 1 lipca 2021 r. Na ten moment brak jest informacji o kolejnych opóźnieniach we wprowadzeniu nowych regulacji.

Czym jest prosta spółka akcyjna?

Zmiana Kodeksu spółek handlowych wprowadza nowy rodzaj spółki kapitałowej. Obok istniejących obecnie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej przedsiębiorcy zyskają możliwość prowadzenia swojej działalności gospodarczej w formie prostej spółki akcyjnej – o charakterystycznym dla innych spółek kapitałowych korporacyjnym charakterze, ale z niższym kapitałem założycielskim oraz uproszczonymi i przyjaźniejszymi przedsiębiorcom procedurami i wymogami.

Nowa forma spółki kapitałowej ma stanowić odpowiedź na potrzeby rynku, w szczególności zaś ustawodawca kieruje ją do startupów – młodych, innowacyjnych przedsiębiorstw starających się osiągnąć szybki rozwój przy wykorzystaniu pionierskich technologii lub oryginalnego pomysłu. Z nowej formuły działalności skorzystać będą mogli jednak nie tylko twórcy nowatorskich biznesów, gdyż ustawa nie ogranicza rodzaju działalności, jakim może zajmować się prosta spółka akcyjna.

W założeniach ustawodawcy prosta spółka akcyjna ma stanowić pomost pomiędzy obecnymi spółkami kapitałowymi a spółkami osobowymi, łączący osobowość prawną spółki i brak osobistej odpowiedzialności akcjonariuszy za jej zobowiązania z elastycznym i odformalizowanym sposobem kształtowania i zarządzania spółką. Pomimo takiego profilu nowej formy działalności wiele wprowadzonych regulacji stanowi całkowitą nowość na gruncie polskiego systemu prawa. Koncepcja uproszczonej spółki kapitałowej nie jest jednak ewenementem na skalę światową czy europejską – ustawodawca w uzasadnieniu projektu ustawy wskazuje, że nowa spółka handlowa stanowi także odpowiedź na zagraniczne regulacje wprowadzające podobne formy działalności, a jednym z celów ustawy jest zwiększenie konkurencyjności polskich podmiotów na rynku międzynarodowym. W swoim systemie prawnym rodzaj spółki podobny do wprowadzanego w Polsce posiadają już Francja i Słowacja. Wiele innych krajów europejskich proponuje zaś alternatywne ułatwienia dla przedsiębiorców, np. w postaci niskiego kapitału zakładowego.

W dalszej części artykułu wymienione zostały zasadnicze różnice między prostą spółką akcyjną a innymi spółkami handlowymi.

Założenie prostej spółki akcyjnej

Uproszczenie procedur związanych z PSA ujawnia się już na etapie jej formowania. Ustawa przewiduje dwa tryby zawarcia umowy prostej spółki akcyjnej – w formie aktu notarialnego oraz drogą elektroniczną, poprzez złożenie formularza w systemie S24. Druga opcja z pewnością okaże się szybsza i wygodniejsza dla wielu założycieli, pozwoli także uniknąć opłat związanych z pracą notariusza. Tryb elektroniczny wymagać będzie wypełnienia odpowiedniego wzorca umowy i złożenia podpisów stron w postaci kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub podpisu zaufanego. Formy notarialnej nie unikną jednak spółki, w których część akcji ma zostać pokryta wkładem niepieniężnym, w szczególności w postaci świadczenia pracy i usług. W takich sytuacjach sporządzenie umowy spółki będzie wymagało udziału notariusza, który określi wkłady założycieli.

Prosta spółka akcyjna nie musi być koniecznie utworzona przez dwie lub więcej osób fizycznych. Prawo do jej założenia przysługuje także pojedynczej osobie fizycznej oraz innym spółkom handlowym. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Struktura majątkowa

W regulacji prostej spółki akcyjnej prawodawca rezygnuje ze znanej dotychczas formuły kapitału zakładowego, zastępując go innym, nieznanym dotąd legislacji, rodzajem kapitału podstawowego - kapitałem akcyjnym, stanowiącym sumę wkładów rzeczywiście wniesionych do spółki, z wyłączeniem wkładów niepieniężnych niespełniających kryteriów zdolności aportowej, takich jak świadczenie pracy lub usług. Minimalna wysokość kapitału akcyjnego została ustalona na 1 zł. W porównaniu do wymogów co do wysokości kapitałów zakładowych pozostałych spółek kapitałowych (5 000 zł w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i 100 000 złotych w spółce akcyjnej) określenie wymaganego kapitału podstawowego w wysokości symbolicznej złotówki z pewnością poszerzy krąg zainteresowanych utworzeniem własnej spółki kapitałowej. Znaczącym uelastycznieniem struktury majątkowej PSA jest również fakt, że wysokość kapitału akcyjnego nie jest ujawniana w umowie spółki – zatem jego modyfikacja nie wymaga przechodzenia przez sformalizowany proces zmiany umowy.

Takiemu podejściu do kapitału podstawowego towarzyszą w ustawie odmienne unormowania dotyczące akcji spółki. W odróżnieniu od spółki akcyjnej, gdzie każda akcja ma ustaloną wartość odpowiadającą części kapitału zakładowego spółki, akcje PSA nie posiadają określonej wartości nominalnej. Nie są też sztywno powiązane z kapitałem akcyjnym spółki. Istotną nowością, odpowiadającą w swojej istocie specyfice startupów, jest umożliwienie akcjonariuszom obejmowania akcji w zamian za wkłady niepieniężne w postaci praw niezbywalnych, świadczenia pracy i usług i innych wkładów, dotychczas niespełniających wymogów uznania ich za aport na podstawie art. 14 § 1 KSH.

Brak kapitału zakładowego ustalonego w minimalnej wysokości może przyczynić się do odstraszenia potencjalnych wierzycieli, obawiających się o wypłacalność spółki. W celu ich ochrony ustawodawca proponuje unormowania odmienne niż kapitał zakładowy. Między innymi:

• Ustawa zakazuje dokonywania wypłat na rzecz akcjonariuszy, jeżeli doprowadziłyby do utraty przez spółkę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania wypłaty.
• Wypłata z kapitału akcyjnego 5% sumy zobowiązań spółki w poprzednim roku obrotowym skutkuje koniecznością ogłoszenia obniżenia kapitału akcyjnego i wezwania wierzycieli do zgłaszania roszczeń wobec spółki.
• Jeśli kapitał akcyjny stanowi mniej niż 5% sumy zobowiązań spółki w poprzednim roku obrotowym, spółka zobowiązana jest zasilić kapitał akcyjny na pokrycie strat przeznaczając na ten cel co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy.

Akcje spółki

Akcje prostej spółki akcyjnej, podobnie jak spółki akcyjnej, mają charakter zdematerializowany i podlegają zarejestrowaniu w rejestrze akcjonariuszy, którego prowadzenie spółka musi powierzyć uprawnionej instytucji finansowej lub notariuszowi. Każda akcja zgodnie z ustawą uprawnia do jednego głosu, jednak umowa spółki może ustanawiać akcje uprzywilejowane, jak również akcje pozbawione prawa głosu (nieme).

Istotnym uproszczeniem w zakresie przeniesienia własności akcji jest dopuszczenie zawarcia umowy sprzedaży w formie dokumentowej, która nie wymaga podpisu. Oznacza to, że zbycia lub obciążenia akcji można dokonać np. za pomocą e-maila.

Z uwagi na niepubliczny charakter prostej spółki akcyjnej jej akcje nie mogą stanowić przedmiotu obrotu na rynku regulowanym, np. giełdzie papierów wartościowych. Wejście na rynek regulowany będzie wymagało przekształcenia prostej spółki akcyjnej w spółkę akcyjną.

Organy spółki

Nowa spółka handlowa proponuje dwa zamienne systemy organów spółki. Pierwszym z nich jest znanym z innych spółek kapitałowych system dualistyczny, w którym organy spółki stanowią zarząd oraz fakultatywna rada nadzorcza. Drugi z nich, stanowiący nowość w polskim systemie prawa system monistyczny, zakłada istnienie tylko jednego organu, jakim jest rada dyrektorów, łącząca w sobie uprawnienia do reprezentacji oraz nadzoru nad działalnością spółki. W przypadku wieloosobowej rady dyrektorów ustawa przewiduje możliwość ustanowienia dyrektorów wykonawczych, odpowiedzialnych za prowadzenie spraw spółki oraz niewykonawczych, sprawujących nadzór nad prowadzeniem spraw spółki przez dyrektorów wykonawczych.

Najważniejsze decyzje dotyczące prostej spółki akcyjnej, tak jak w spółce akcyjnej, będą w rękach walnego zgromadzenia spółki, w którym zasiadać będą wszyscy akcjonariusze. Wzorem ubiegłorocznych zmian KSH związanych z pandemią COVID-19, ustawa przewiduje możliwość przeprowadzenia walnego zgromadzenia w formie elektronicznej.

Rozwiązanie spółki

Przewidziany w unormowaniu tryb likwidacji prostej spółki akcyjnej również jest uproszczony w stosunku do innych spółek kapitałowych. Ustawa wymaga tylko jednego ogłoszenia o likwidacji i zapewnia wierzycielom trzy miesiące na zgłoszenie swoich wierzytelności.

Największym novum jest jednak alternatywny sposób wykreślenia prostej spółki akcyjnej bez przeprowadzania likwidacji. W zastępstwie do przeprowadzenia procedury likwidacyjnej cały majątek spółki może przejąć jeden akcjonariusz, na którym spoczywa wówczas obowiązek zaspokojenia pozostałych akcjonariuszy i wierzycieli. Aby skorzystać z tej możliwości konieczne będzie podjęcie odpowiedniej uchwały większością trzech czwartych głosów, w obecności akcjonariuszy reprezentujących przynajmniej połowę akcji.

Podsumowanie

Wydaje się, że regulacja dotycząca prostej spółki akcyjnej stanowi duży krok w kierunku ułatwienia założenia i prowadzenia działalności gospodarczej. Pomimo obecności głosów kwestionujących zasadność takiej regulacji i niektóre zastosowane rozwiązania, uzasadnione jest podejrzenie, że prosta spółka akcyjna wkrótce może stać się najpowszechniejszą spółką kapitałową wśród małych i średnich przedsiębiorców, dla których elastyczność zarządzania i ułatwienie procedur jest ważniejsze, niż obecność na rynku kapitałowym.