Niejednokrotnie wierzyciele mają znaczne problemy z dochodzeniem swoich należności, choć wydawałoby się, że ich dłużnicy to osoby zamożne, posiadające samochody, domy, firmy. Oficjalnie jednak to nie oni są ich właścicielami, a cały swój majątek zdążyli przekazać np. małżonkowi i dzieciom. Ustawodawca przewidział jednak taką okoliczność i zapewnił wierzycielom skuteczny środek ochrony, znany już prawu rzymskiemu - tzw. skargę pauliańską.

Czym jest skarga pauliańska?

Skarga pauliańska to powództwo o uznanie danej czynności prawnej, dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią z pokrzywdzeniem wierzyciela, za bezskuteczną w stosunku do tego wierzyciela. Pozew wnosi się nie przeciwko dłużnikowi, ale właśnie tej osobie, z którą dokonał on zaskarżonej czynności - kodeks cywilny nazywa ją osobą trzecią.

Celem skargi jest ochrona wierzycieli w sytuacji, gdy na skutek działania dłużnika, staje się on niewypłacalny lub powiększa stan swojej niewypłacalności - a zatem niweluje szanse na skuteczne dochodzenie przysługujących im należności. Zaskarżone działanie dłużnika może polegać zarówno na wyzbywaniu się majątku, jak i na nadmiernym obciążaniu go.

Wnosząc skargę pauliańską wierzyciel musi dokładnie wskazać wierzytelność, której ochrony się domaga, czynność prawną, którą zaskarża oraz wykazać szereg przesłanek, takich jak pokrzywdzenie i świadomość dłużnika co działania z pokrzywdzeniem wierzycieli, uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej oraz działanie osoby trzeciej w złej wierze. Zadanie to ułatwia nieco szereg domniemań, wprowadzonych na rzecz wierzycieli, takich jak brak obowiązku wykazywania złej wiary osoby trzeciej, jeżeli uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, a więc np. w drodze darowizny.

Skutki uwzględnienia skargi pauliańskiej

Uwzględnienie omawianego powództwa przez sąd pozwala stworzyć fikcję, jak gdyby zaskarżona czynność, np. darowizna domu czy przekazanie całego majątku wspólnego drugiemu małżonkowi - nie została nigdy dokonana. Dzięki temu, dla wierzyciela - i tylko dla niego, na potrzeby dochodzenia ściśle określonej należności - dany majątek wciąż stanowi własność dłużnika, choć w rzeczywistości należy do osoby trzeciej. W konsekwencji wierzyciel może prowadzić skuteczną egzekucję z tego majątku.

Istotnym przy tym jest, że egzekucję prowadzi się przeciwko dłużnikowi, ale z majątku osoby trzeciej - z ograniczeniem do tych przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika bądź do niego nie weszły. Podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest tytuł wykonawczy wydany przeciwko dłużnikowi oraz prawomocny wyrok uwzględniający skargę pauliańską. Osoba trzecia musi zaś znosić egzekucję ze swojego majątku. Co więcej, wierzytelność chroniona akcją pauliańską zaspokajana jest w pierwszej kolejności, przed wierzycielami osoby trzeciej.

Art. 533 kodeksu cywilnego przewiduje alternatywną możliwość, mającą na celu zaspokojenie zarówno interesów wierzyciela, jak i osoby trzeciej. Aby mogła ona uchronić się od negatywnych skutków uwzględnienia skargi pauliańskiej i prowadzenia egzekucji z jej majątku, może bądź zaspokoić wierzyciela - tj. zapłacić chronioną w orzeczeniu wierzytelność - bądź wskazać mienie dłużnika, które wystarczy na uregulowanie tej wierzytelności.

Podsumowując, skarga pauliańska jest niezwykle skutecznym instrumentem zabezpieczania interesów wierzycieli w obliczu działań nieuczciwych dłużników, którzy w drodze zawierania różnych czynności prawnych świadomie starają się utrudnić zaspokojenie zaciągniętych zobowiązań.

Dlatego jeżeli potrzebujecie Państwo pomocy prawnej związanej z odzyskaniem należności od dłużników, zapraszamy do działu WINDYKACJA NALEŻNOŚCI, gdzie dokładnie opisujemy wszystkie etapy procesu dochodzenia roszczeń, a także zajmujemy się analizą niektórych zagadnień z zakresu windykacji.